Irina - Zwerfkei uit Odessa

Naam: Irina Levin
Geboorteplaats: Odessa, Oekraïne
Leeftijd: 49 jaar
Woont nu in: Amersfoort, Nederland

ROOTS

Ik ben geboren in Odessa, aan de rand van de Zwarte Zee. Een havenstad vol tegenstellingen, waar je als Jood altijd net iets beter moest opletten. Onze straat rook in de zomer naar stof en benzine, in de winter naar kool en natte wollen jassen. Mijn familie woonde er al generaties lang.

Mijn grootouders hadden de pogroms aan het begin van de twintigste eeuw overleefd. Dat waren gewelddadige aanvallen op Joodse wijken, waarbij huizen werden geplunderd, mensen mishandeld of vermoord, vaak met medeweten van de autoriteiten. Ze spraken er zelden over, maar ik herinner me hoe mijn oma altijd opschrok van harde geluiden.

Ook onder het Sovjet-regime bleef het lastig om Joods te zijn. Geloof was verboden, synagogen werden gesloten, Joodse feestdagen verdwenen uit het openbare leven. Op mijn identiteitsbewijs stond bij ‘nationaliteit’ niet Oekraïens, maar gewoon: jood. Alsof je dat altijd eerst was, en pas daarna mens.

Mijn moeder was verpleegster. Mijn vader had een kleine boekhandel, en ik werkte daar vanaf mijn vijftiende mee. Boeken gaven houvast. Ze gaven me het gevoel dat ik ergens bij hoorde. We waren geen rijke familie, maar we hadden het goed genoeg. Thuis werd Russisch gesproken, op straat Oekraïens, en bij feestdagen kwam er wat Hebreeuws bij. We waren geen uitgesproken gelovig gezin, maar we wisten wie we waren.

Ik hield van taal, van geschiedenis, van boeken, van de zee. Als kind droomde ik van studeren, van een ander leven, al wist ik niet waar. En ik geloofde dat alles, met wat moeite, mogelijk was.

NA DE VAL VAN DE SOVJET-UNIE

Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie werd alles anders. De economie stortte in, mensen raakten hun werk kwijt en de prijzen stegen. De mensen raakten gefrustreerd en begonnen een schuldige te zoeken. En met de onzekerheid kwamen oude spanningen terug. Op straat werd weer hardop gezegd wat vroeger alleen werd gefluisterd. “Joden krijgen alles voor elkaar” of “Ze horen hier niet thuis.”

Joden werden opnieuw uitgescholden op straat. Eerst waren er alleen woorden, daarna ook daden. De winkel van mijn vader werd beklad en de politie kwam kijken, maar deed niks. “Waarschijnlijk jongeren,” zeiden ze en haalden hun schouders op. En op straat werd ik ineens ‘die Jodin’ genoemd, in plaats van Irina.

Het keerpunt kwam toen ik op klaarlichte dag in elkaar werd geslagen. Twee jongens riepen “vuile Jodin” en sloegen me tegen de grond. Mijn linkeroog zwol dicht, mijn lip bloedde. En niemand greep in.

Toen mijn vader me ophaalde van het politiebureau, zei hij niets. Maar die avond kwam hij op de rand van mijn bed zitten. Hij keek naar de blauwe plek op mijn wang, en zuchtte diep. “Je moeder en ik willen dat je gaat, Irina. Ga ergens anders studeren. We hebben gehoord dat er in Nederland studiemogelijkheden zijn voor mensen zoals ons.” Ik protesteerde zacht, maar ik wist dat hij gelijk had.

Op het station hield mijn moeder mijn hand langer vast dan gewoonlijk. Ze zei niets, maar haar blik bleef aan me hangen. Mijn vader trok me nog even tegen zich aan. “Vooruit kijken, Irina,” fluisterde hij. “Altijd vooruit.”

ONTWORTELD
 

Alles in Nederland voelde vreemd: het eten, de taal, de regen. Het eerste jaar woonde ik in een opvang locatie bij Utrecht, waar ik me voorbereidde op mijn studie. Intussen werd mijn asielaanvraag ingewilligd, als Joodse vluchteling uit Oekraïne werd ik erkend als iemand die bescherming nodig had.

Daarna begon ik aan een opleiding tot tolk-vertaler. Ik werkte ’s avonds in een bibliotheek om mijn huur te betalen. Alles was nieuw, soms moeilijk, maar ik voelde me vrij. Na mijn afstuderen vond ik werk als tolk Russisch-Nederlands. En een paar jaar later, toen de spanningen in Oekraïne bleven oplopen, zijn mijn ouders naar Israël geëmigreerd.

IDENTITEIT

Soms vragen mensen mij waar ik vandaan kom. Ik zeg dan ‘Odessa’, maar dat is niet meer helemaal waar. Ik kom van een plek die ik niet meer herken. Maar ik ben geen slachtoffer, ik ben wie ik moest worden.

Ben ik Oekraïense? Joodse? Nederlandse? Ik weet het niet precies. Ik ben vluchteling. Vrouw. Tolk. Ik ben wie ik moest worden.

Misschien is dat wat het is om een zwerfkei te zijn: je draagt nog sporen van de plek waar je vandaan komt, maar je blijft niet liggen. Je rolt verder. En onderweg leer je dat je meer bent dan één plek, één taal, één verhaal.

#Zwerfkeien #Vluchtverhaal #JoodseIdentiteit #Odessa #Amersfoort #Vluchteling #Herinnering #Wereldwijs #Vrouwenstem #GeschiedenisLeeft #Migratieverhaal #ToenNiemandIngreep #VooruitKijken